به نقل از «مهر»

حکمای اربعه مکتب تهران/ مکاتب و جریانات فلسفی حال حاضر در ایران

تاریخ انتشار: ۱۰ تیر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۲۴۲۰۹۷

به گزارش خبرنگار مهر، متن زیر یادداشتی از قاسم پور حسن استاد دانشگاه، است که در ادامه می خوانید؛

شرایط تحقق جریان فکری به مکتب

اصطلاح «مکتب»، اصطلاح متأخری است؛ اگر این سخن درست باشد که بعد از هانری کربن، ما به دوره‌های تاریخی فلسفه خودمان، عنوان مکتب دادیم. در عین حال به نظر می‌رسد که اصطلاح جاافتاده‌ای است و می‌توان ویژگی‌هایی را برای یک مکتب فلسفی بیان کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

یکی از مهم‌ترین خصلت‌هایی که باید در امری به‌خصوص در حوزه حکمت وجود داشته باشد تا به آن عنوان مکتب اطلاق کرد، اجتماع فیلسوفان و شاگردان آنها و آثارشان در یک دوره خاص است، البته مکتب به طور دقیق، خاص‌تر از «سنت» است.

ویژگی اول مکتب این است که باید استادی، شاگردانی، آثاری، ابداعات و ابتکاراتی گردهم آیند تا اصطلاح مکتب به آن اطلاق شود. نکته دوم درباره مکتب، گسست معرفتی نسبت به دوره‌های پیشین است، این ویژگی سبب می‌شود تا علی رغم اینکه ممکن است تداوم یک فکر را شاهد باشیم، اما دخل و تصرف و ابتکارات و گسست‌هایی را نسبت به دوره‌های پیشتر مورد ملاحظه قرار دهیم. نکته سوم اینکه، به لحاظ دستاوردهایی که تفکری می‌تواند از خود بر جای بگذارد به آن مکتب اطلاق می‌کنیم و این مکتب می‌تواند در دوره‌های بعد صاحب نوپیروانی باشد که واکاوی و بازسازی آنرا صورت دهند.

ویژگی های خاص مکتب تهران

آیا مکتب تهران ادامه و تداوم مکتب اصفهان یا به طور خاص حکمت متعالیه هست یا خیر؟

در مکتب تهران مناقشه‌ای وجود دارد؛ عده‌ای معتقدند این مکتب چیزی غیر از شرح و تقریر حکمت متعالیه نیست. عده‌ای دیگر اعتقاد دارند شاید بتوان گفت که مکتب تهران به خصوص با آقامحمدرضا قمشه‌ای و استاد برجسته‌اش یعنی آقا سید رضی لاریجانی مازندرانی حکمت، فلسفه و عرفان در مکتب تهران بسیار برجسته‌تر از مکتب اصفهان شکل گرفته است.

حقیقت این است که در مکتب تهران یک بینش کاملاً مشائی، یعنی ابوالحسن میرزای جلوه وجود دارد که انتقادات بنیادینی را به ملاصدرا بیان می‌کند. در رسالات و تصحیحات مرحوم جلوه کاملاً این مسأله نمایان است.

نباید تصور کنیم مکتب تهران، به مثابه تکرار مکتب اصفهان است، چون حقیقت این است که در مکتب تهران، تمهیدالقواعد به‌عنوان یکی از رکن‌های رکین و مهم‌ترین بنیاد تلقی عرفانی در میان حکماً جریان دارد. مطالعه آثار ابن عربی و صدرالدین قونوی و سیدحیدر آملی به‌عنوان یکی از پایه‌های مهم در مکتب تهران تلقی می‌شود.

نکته دیگری که در مکتب تهران اتفاق می‌افتد مواجه اساسی با مغرب زمین است که با آقاعلی مدرس زنوزی اتفاق می‌افتد، لذا یکی از ویژگی‌های مکتب تهران توجه به فلسفه غرب است که تاکنون هم ادامه دارد و ثمراتی که اکنون در نقد و بررسی و فهم فلسفه غرب وجود دارد از نتایج دوره دوم مکتب تهران است که با آثار و تفکر آقاعلی مدرس زنوزی شکل گرفته است.

سرانجام مکتب تهران

مکتب تهران تا علامه طباطبایی به درستی انتقال پیدا می‌کند و با تعداد بسیاری از متفکران برجسته و حکیمان بزرگ در دوره مکتب تهران به خصوص در دوره میانه مواجه هستیم. ثمره همه اینها در مرحوم عصار و علامه طباطبایی و دیگران تجلی پیدا می‌کند و امروز هم که ادامه مکتب تهران را داریم از باقی‌ماندگان و شاگردان علامه طباطبایی و مکتب تهران هستند.

در دوره اول و پایانی مکتب تهران تعداد اندکی حکیم حضور داشتند اما زمانی که مکتب تهران رشد کرد طبیعتاً شاگردان بسیاری را پرورش دادند.

به نظر می آید وضع کنونی فلسفی و حکمی ما نسبت به دوره میانه مکتب تهران بسیار غنی‌تر است یعنی اکنون در فلسفه اسلامی نه تنها اساتید و محققان برجسته‌ای داریم، بلکه این محققان توجه جدی به سایر مکاتب فلسفی پیدا کردند.

لذا مکتب تهران ادامه دارد به انضمام اینکه مکتب تهران سبب شد که مکتب قم در دوره حاضر شکل بگیرد و ثانیاً غنای بحث و عمق مطالبی که اکنون در حکمت الهی و فلسفه اسلامی داریم نه تنها کمتر نیست بلکه به همان تراز و میزانی است که ما در مکتب تهران شاهد آن بودیم.

مکاتب و جریانات فلسفی حال حاضر در ایران

در دوره حاضر ادامه مکتب تهران را شاهدیم، یعنی اکنون هم شرح اندیشه‌های فلسفی ملاصدرا، ابن سینا و سهروردی را داریم و هم به وفور هم به لحاظ کیفی و هم به لحاظ کمی خوانده می‌شود.
در دوره مکتب تهران، آثار فارابی خوانده نمی‌شد، اما اکنون حجم زیادی از آثار فارابی مطالعه می‌شود.
در دوره مکتب اصفهان و تهران بسیاری از مکاتب غربی که اکنون مورد بحث قرار می‌گیرد خوانده نمی‌شد، اما امروزه حتی کارهای تطبیقی انجام می‌شود.

نکته مهم این است که اولاً اکنون واجد حیات فلسفی در ایران هستیم. ثانیاً این حیات فلسفی لزوماً صبغه اسلامی دارد. صبغه فلسفه قاره‌ای یا تحلیلی غربی ندارد، اما از آنها کمک می‌گیرد و ثالثاً در دوره حاضر فلسفه دارای رشد و گسترش است و متفکران بسیاری به شرح و تعلیم و پژوهش و نگارش مشغول هستند.

رابطه علامه طباطبایی با مکتب تهران

شاید مکتب قم را باید مربوط به دهه ۲۰ تلقی کنیم که در حال شکل‌گیری بود و ادامه هم پیدا کرد. زمانی که علامه طباطبایی از تبریز به قم آمدند را باید آغاز مکتب قم تلقی کنیم و حقیقت هم همین هست.

با وضعیتی که در قم به لحاظ تفکر فلسفی و به خصوص اقبالی که نسبت به اندیشه‌های فلسفی در دوره جدیدتر در غرب و مطالعات تطبیقی به وجود آمده، مکتب قم یکی از مکاتب مهم و برجسته در حکمت اسلامی است، اما در باب مکتب تهران حقیقت این است که گرچه علامه طباطبایی در نجف، تبریز و قم بودند، ولی ادامه دوره دوم مکتب تهران محسوب می‌شود، در علامه طباطبایی هم ابوالحسن میرزای جلوه و هم آقامحمدرضا قمشه‌ای و هم آقاسیدرضی لاریجانی دیده می‌شود.

به نظر می رسد همچنان که مکتب تهران را از شاگردان و ثمره و ذخیره ملاعلی نوری می‌دانیم علامه طباطبایی را باید باقی‌مانده و ذخیره مکتب تهران تلقی کنیم، البته تنها علامه طباطبایی نیست و مرحوم عصار را هم باید در نظر گرفت، ولی علامه طباطبایی در تداوم این مکتب بیش از دیگران سهم داشت.

حقیقت این است که تفکرات علامه طباطبایی به تفکرات مکتب تهران نزدیک است، گرچه علامه طباطبایی می‌تواند آغاز شکل‌گیری مکتب قم هم تلقی شود.

کد خبر 4654906

منبع: مهر

کلیدواژه: قاسم پورحسن مکتب تهران فلسفه

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۲۴۲۰۹۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تجلیل از ۶۵ عضو هیئت علمی برگزیده/ جوان‌ترین استاد ۴۵ساله و تقدیر از ۶ استاد زن

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، امروز (سه شنبه) میزبان آیین هر ساله تجلیل از استادان نمونه کشوری با حضور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، جمعی از روسای دانشگاه‌های کشور و اعضای هیات علمی بود.

در این مراسم از ۶۵ استاد نمونه کشوری تجلیل شد. همچنین نام‌های آشنایی مانند عبدالرسول پورعباس رییس سازمان سنجش آموزش کشور، پیمان صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم، قاسم عموعابدینی معاون آموزشی وزارت علوم، احمد فاضل زاده رییس موسسه استنادی جهان اسلام در میان برگزیدگان به چشم می‌خورد.

همچنین جوان‌ترین استاد نمونه در این مراسم که از وی تجلیل شد ۴۵ ساله بود و مسن‌ترین استاد نیز که مورد تجلیل قرار گرفت ۷۰ ساله بود.

اسامی برگزیدگان این مراسم به شرح زیر است:

مصطفی صحرایی دانشگاه تبریز، مجید صنایع پسند دانشگاه تهران الهه گوهرشادی دانشگاه فردوسی مشهد، بهروز عبدلی دانشگاه شهید بهشتی، مسعود گنجی دانشگاه محقق اردبیلی، حسین کلباسی اشتری دانشگاه علامه طباطبائی، فرزام فرهمند دانشگاه صنعتی شریف، عباس مصلی نژاد دانشگاه تهران، ابوالقاسم یعقوبی، دانشگاه بوعلی سینا، سید عبدالکریم سجادی، دانشگاه فردوسی مشهد، فرزان قالیچی، دانشگاه صنعتی سهند، سید مصطفی حسین علی پور، دانشگاه علم و صنعت ایران، حسین شریعتمداری دانشگاه صنعتی اصفهان.

سید محمدرضا تقوی، دانشگاه شیراز، عباس سعیدی، دانشگاه شهید بهشتی، بی بی فاطمه میرجلیلی، دانشگاه یزد، مجید قاسمی، دانشگاه صنعتی خواجه نصیر طوسی، علی اکبر صبوری، دانشگاه تهران، مسعود دربندی، دانشگاه صنعتی شریف، علی طیب‌نیا، دانشگاه تهران، حسین بلندی، دانشگاه علم و صنعت ایران، عباس عرفانیان امیدوار، دانشگاه علم و صنعت ایران، محمدرضا یمانیان، دانشگاه تربیت مدرس.

حمید نادگران، دانشگاه شیراز، یدالله اردوخانی، دانشگاه الزهرا، عبدالرسول پورعباس، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، صالح حسن زاده، دانشگاه علامه طباطبائی.
حجت الاسلام والسلمین حسن نمازی ربطی دانشگاه علامه طباطبائی، صالح حسن زاده دانشگاه تبریز، مهدی ایران نژاد دانشگاه صنعتی امیرکبیر، محمدمهدی سپهری، دانشگاه تربیت مدرس، محمد سعید تسلیمی، دانشگاه تهران، حمیدرضا قاسم، دانشگاه تبریز، عی باقری دولت آبادی، دانشگاه یاسوج، آرش قربانی چقامارانی دانشگاه بوعلی سینا، نجمه شیخ زاده، دانشگاه تبریز، قاسم محمدی نژاد، دانشگاه شهید باهنر کرمان، نوشین بیگدلی، دانشگاه بین المللی امام خمینی، مجید قلهکی دانشگاه سمنان، دانیال کهریزی دانشگاه رازی، سیدعلیرضا افشانی دانشگاه یزد، رضا درویش زاده دانشگاه ارومیه، امیر حمزه حقی آبی، دانشگاه لرستان
حسن هاشمی پور رفسنجان دانشگاه ولیعصر رفسنجان، حمزه امیری دانشگاه لرستان، اباصلت حسین زاده کلاگر دانشگاه مازندران، روح الله فدایی نژاد بهرام جردی دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته کرمان، خسرو خواجه دانشگاه تربیت مدرس، رقیه رستم پور ملکی دانشگاه الزهرا (س)، یداله یمینی دانشگاه تربیت مدرس، مقصود امیری دانشگاه علامه طباطبائی، علیرضا کیاست دانشگاه شهید چمران اهواز، سیداحمد فاضل زاده حقیقی، دانشگاه شیراز، علی اکبر جعفری، دانشگاه مازندران، علی ربانی خوراسگانی دانشگاه اصفهان، رجبعلی برزویی دانشگاه شهید بهشتی، سعید عباس بندی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، زهره حجتی نجف آبادی دانشگاه اصفهان، حسن سبزیان دانشگاه اصفهان، قاسم عموعابدینی دانشگاه تهران، محسن نیازی دانشگاه کاشان، داود دمیری گنجی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل، پیمان صالحی دانشگاه شهید بهشتی، رحمت الله مرزوقی دانشگاه شیراز، سید جلال دهقانی فیروزآبادی، دانشگاه علامه طباطبایی، رضا خجسته مهر دانشگاه شهید چمران اهواز.

انتهای پیام/